सर्व वाचकांना स्वातंत्र्य दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा

सह्याद्री चौफेर | वृत्तसंस्था 

 15 ऑगस्ट रोजी देशभरात 76 वा स्वातंत्र्यदिन साजरा केला जात आहे. स्वातंत्र्यदिनी ठिकठिकाणी ध्वजारोहणाचे कार्यक्रम घेण्यात येत आहेत. देशातील ध्वजारोहणाबाबत भारतीय ध्वज संहितेत काही महत्त्वाच्या गोष्टी नमूद केल्या आहेत.

तिरंगा ध्वज उतरवताना आणि फडकवताना अनेक गोष्टींची विशेष काळजी घ्यावी लागते.

नियम पाळणे अनिवार्य :

ध्वज संहिता, 2002 नुसार, भारतीय ध्वज बनवण्याचे नियम आहेत. भारतीय ध्वज कोणत्याही आकारात आणि प्रमाणात डिझाइन करू शकत नाही. संहितेनुसार, राष्ट्रध्वजाचा आकार आयताकृती असावा, त्याचे गुणोत्तर ३:२ असावे.

भारतीय ध्वज संहितेनुसार, भारतीय ध्वजासंदर्भात अनेक नियम आणि तत्त्वे आहेत, जी खालीलप्रमाणे आहेत...

➢ जेव्हा तिरंगा दुसऱ्या देशाच्या राष्ट्रध्वजासोबत फडकवला जातो तेव्हा तो दुसऱ्या देशाच्या ध्वजाच्या डावीकडे लावावा. मात्र, संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या ध्वजाच्या शेजारी तिरंगा फडकवताना त्याच्या दोन्ही बाजूला फडकता येईल.

➢ कोणत्याही व्यक्तीला किंवा वस्तूला सलाम करताना भारतीय ध्वज खाली करू नये.

➢ तिरंग्याचा वापर कोणत्याही ड्रेस, रुमाल किंवा गणवेशासाठी करता येणार नाही.

➢ ध्वजावर कोणत्याही प्रकारची अक्षरे नसावीत.

➢ कोणताही पुतळा किंवा स्मारक झाकण्यासाठी ध्वजाचा वापर करता येणार नाही.

➢ ध्वज जाणूनबुजून जमिनीला स्पर्श करू नये किंवा पाण्यात बुडवू नये.

➢ तिरंगा ध्वज फडकवताना त्याचा भगवा रंग फक्त वरच्या दिशेने असावा याची विशेष काळजी घ्यावी.

शाळा, विद्यापीठे आणि गैर-सरकारी संस्थांसाठी नियम आणि तत्त्वे

◆ खराब झालेला आणि विस्कटलेला ध्वज अजिबात प्रदर्शित करू नये.

◆ ध्वज एकाच ध्वजस्तंभावर इतर कोणत्याही ध्वजासह फडकवू नये.

◆ स्पीकरच्या व्यासपीठाजवळ ध्वज फडकवताना ध्वज स्पीकरच्या मागे आणि उंच असावा याची काळजी घ्यावी.

◆ कोणत्याही संघटनेच्या किंवा देशाच्या ध्वजासह भारतीय ध्वज फडकवताना तो तिरंग्यापेक्षा उंच आणि मोठा नसावा.

◆ ध्वज कोणत्याही प्रकारची सजावट किंवा चिन्ह म्हणून वापरू नये.

◆ ध्वज बांधताना त्याची कोणत्याही प्रकारे हानी होणार नाही याची काळजी घ्यावी.

◆ सरकारी आणि संरक्षण आस्थापनांवर ध्वजारोहणाची तत्त्वे

◆ ध्वज फडकवताना ते स्पष्ट दिसतील अशा ठिकाणी आदरपूर्वक फडकावा.

◆ ध्वज फडकवताना किंवा उतरवताना बिगुल वाजवला जात असेल, तर बिगुलासह ध्वज खाली आणि उंच करावा, याची विशेष काळजी घ्यावी.

अशा प्रकारे ध्वज वापरणे चुकीचे...

❌फाटलेला किंवा मातीचा झेंडा फडकवू नये.

❌कोणत्याही व्यक्तीला किंवा वस्तूला अभिवादन करण्यासाठी ध्वज खाली करता येणार नाही.

❌ध्वजाचा वापर बंडनवार, रिबन किंवा ध्वज बनवण्यासाठी किंवा इतर कोणत्याही प्रकारच्या सजावटीसाठी केला जाणार नाही.

❌केसरीचा भाग खाली ठेवून ध्वज फडकावू नये.

❌ध्वज जमिनीला किंवा जमिनीला स्पर्श करू देऊ नये किंवा पाण्यात ओढू देऊ नये.

❌राज्य/लष्कर/केंद्रीय निमलष्करी दलांद्वारे केल्या जाणार्‍या अंत्यसंस्कारांशिवाय ध्वजाचा वापर कोणत्याही स्वरूपात केला जाणार नाही.

❌ध्वज कोणत्याही वाहनाच्या, रेल्वेच्या गाडीच्या किंवा बोटीच्या हूडवर, टोकांवर, बाजूने किंवा मागील बाजूस लावला जाऊ नये.

❌ध्वज कोणत्याही प्रकारच्या जाहिरातींसाठी वापरला जाणार नाही किंवा ज्या खांबावर ध्वज फडकवला जाईल त्यावर लावला जाऊ नये.